Pyłek kwiatowy (obnóża)

PYŁEK KWIATOWY to męskie komórki rozrodcze produkowane przez kwiaty. Do wydania przez roślinę owoców, nasion konieczne jest dostanie się pyłku z pylników na znamię słupka, następnie zapłodnienie i rozwój zarodka nowej rośliny. Pyłek kwiatowy jest oprócz miodu podstawowym pokarmem pszczół. Jest to białko, pszczoły żywią się nim zdobywając energię. Pszczoły zbierają z kwiatów pyłek, mieszają z odrobiną miodu, nektaru lub śliny i w postaci uformowanych kulek, obnóży przenoszą do ula w specjalnych koszyczkach na tylnych kończynach. Pyłek w formie obnóży nazywany jest pyłkiem pszczelim.  

Skład

Zdaniem większości badaczy świeżo zebrany pyłek zawiera średnio 20-25% wody, ale nierzadko bywa jej nawet 35%.

Zawartość substancji białkowych jest bardzo różna i wynosi od 3,8% dla pyłku z kukurydzy do 40,8% dla pyłku z koniczyny czerwonej. Niektórzy autorzy podają, że pyłek z roślin wiatropylnych ( np. sosny, olchy, topoli) jest uboższy w białka, niż pyłek z roślin owadopylnych( drzew owocowych, wierzby, maku, łubinu, gryki). Białko pyłku w porównaniu z białkiem innych produktów spożywczych wyróżnia się dużą zawartością aminikwasów egzogennych. 

Węglowodany mogą stanowićod 20 do 50% suchej masy pyłku. Spośród cukrów prostych w największych ilościach występuje fruktoza i glukoza(24%), z dwucukrów sacharoza(5%), a następnie maltoza(2%).

Frakcja tłuszczowa stanowi od 1 do 20%. Szczegółowa analiza tej frakcji pozwoliła na wyizolowanie od 9 do 31 kwasów tłuszczowych, w tym niezbędne dla prawidłowego rozwoju pszczół nienasycone kwasy tłuszczowe. W największych ilościach występują kwasy: palmitynowy, linolowy i linolenowy.

Pyłek kwiatowy jest cennym źródłem witamin. Jest on szczególnie bogaty w prowitaminę A, której zawartość może osiągać 50 mg/100g. Duża jest zawartość wit.E, w mniejszych ilościach występują pozostałe witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Z witamin rozpuszczalnych w wodzie należy wymienić wit.C, której ilość może niekiedy dochodzić do 200mg/100g. Pyłek zawiera również duże ilości witamin z grupy B takich jak: B1, B2, kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, kwas foliowy, wit.B6 oraz biotyna. 

Zawartość składników mineralnych w pyłku wynosi w zależnosći od gatunku rośliny. 1,2-3,6%. Wyjątkowo dużo soli mineralnych(4,8%) zawiera pyłek maku. Wśród składników mineralnych najwięcej jest potasu i sodu- pierwiastkówniezbędnych dla utrzymania właściwego stanu płynów ustrojowych, a ponadto fosforu, magnezu i wapnia- pełniących ważną funkcję materiału budulcowego w organizmie. Spośród mikroelementów występują m.in. miedź, cynk, chrom, mangan, molibden i kobalt.

Enzymy stwierdzone w obnóżach pyłkowych to: inwertaza, amylaza, kalataza, glukozooksydaza i fosfatazy, a więc te same które występują w miodzie oraz swoiste dla pyłku- lipaza i esteraza- enzymy katalizujące hydrolizę wiązań estrowych trójglicerydów i estrów innych alkoholi, np. etylowych estrów kwasów tłuszczowych. 

Spośród hormonów w pyłku najczęściej spotyka się acetylocholinę, występującą także w niewielkich ilościach w miodzie i mleczku pszczelim. Związek ten jest zaliczany do neurohormonów, bierze bowiem udział w przekazywaniu bodźców nerwowych. Wprowadzany do organizmu zwierzęcego wywołuje takie reakcje, jakie występują po podrażnieniu układu parasympatycznego, np. obniżenie ciśnienia krwi i bobudzenie perystaltyki jelit. 

Zastosowanie w lecznictwie 

W badaniach i w praktyce medycznej wykazano m.in., że wyciągi z pyłku można z dobrym skutkiem stosować w leczeniu miażdżycy. Okazały sie one skuteczne także w leczeniu schorzeń wątroby. Pyłek kwiatowy stosowano też do leczenia zapalenia i przerostu gruczołu krokowego. Najczęściej jednak stosuje się do jako odżywki do rekonwalescentów, ludzi starszych i dzieci. 

 Pszczelnictwo,p-red.J.Prabuckiego, Wyd.Albatros, Szczecin 1998